Heb jij last van chronische stress?
Stress is in principe niet ongezond. Iedereen heeft dagelijks te maken met een verhoogd stresslevel. Als je schrikt, je fietsband lek is als je weg moet, een presentatie moet geven, een deadline hebt, woorden hebt in met je pubers, te laat bent opgestaan enz. Als dit niet de hele dag doorgaat is er geen ‘gevaar’ voor het ontwikkelen van chronische stress.
Soms hebben we door intensieve situaties zoals bijvoorbeeld een overlijden, verhuizing of ziekte te maken met langdurige stress. Een situatie als deze in combinatie met je dagelijkse verantwoordelijkheid kan wel een trigger zijn voor het ontwikkelen van (chronische) stress. Ook werkdruk, teveel verantwoordelijkheden, mantelzorg enz kan voor (chronische) stress zorgen.
Soms is er geen aanwijsbare situatie maar zit het hem puur in ‘je hoofd’. Zijn het jouw eigen overtuigingen, overlevingsmechanismes, en patronen vanuit je opvoeding of vanuit eerdere situaties die jou chronische stress opleveren. Dit inzien is veel moeilijker dan wanneer er een stressvolle situatie speelt.
Wat gebeurt er bij stress in je lichaam?
Je stresssysteem is een samenwerking van verschillende gebieden in je hersenen, je bijnieren en je zenuwnetwerk. Via hormonen staan ze met elkaar in verbinding. De belangrijkste drie stresshormonen zijn cortisol, adrenaline en noradrenaline. Deze hormonen worden alle drie afgegeven door de bijnier. Stressreacties hebben invloed op alles; je denken, je emoties, gedrag, immuunsysteem, stofwisseling en organen.
Je autonome zenuwstelsel (aangestuurd vanuit je oerbrein) regelt alle basale functies zoals hartslag, bloeddruk, spierspanning, ademhaling, temperatuur, spijsvertering etc.
Het autonome zenuwstelsel heeft een parasympatisch deel en een sympathisch deel. Het parasympatisch deel zorgt voor rust, herstel na inspanning en de spijsvertering. Het sympathische deel komt in actie bij gevaar, tijdens het leveren van een prestatie en bij stress.
Wanneer het parasympatisch deel actief is gaat je hartslag omlaag, je ademhaling wordt rustiger en de spijsvertering kan zijn werk doen. In deze fase kan je lichaam herstellen van inspanning.
Als het sympathische deel actief is wordt de spijsvertering stil gelegd, ontstaat er verhoogde spierspanning, hartslag, bloeddruk en ademhaling gaan omhoog. Hierbij ben je in staat te vluchten, te vechten of een prestatie te leveren. Wanneer je onder stress staat is dit systeem ook actief terwijl je niet hoeft te vechten, te vluchten of een zware prestatie hoeft te leveren. Het kost je lichaam dus onnodig veel energie.
Als je in balans bent wisselen deze systemen zich af. Er is dus altijd herstel na inspanning. Als je chronische stress ervaart sta je dus continue ‘aan’, zelfs in rust. Er vindt dan geen herstel meer plaats. Je kan in rust ook geen rust meer ervaren, je voelt je continue opgejaagd. De verhoogde spierspanning, ademhaling en hartslag blijven en dit wordt het nieuwe normaal.
Wanneer je langdurig onder stress leeft verandert er daadwerkelijk wat in je stresssysteem. Processen en balans raken ontregelt. In plaats van dat stress je energie en bescherming geeft, reageert je stresssysteem te snel, te vaak en te lang op prikkels.
Met als gevolg:
- Verhoogde ademhaling
- Verhoogde hartslag
- Verhoogde spierspanning
- Meer transpireren
- Moeite met slapen
- Energiegebrek / vermoeidheid
- Concentratie problemen
- Korter lontje
- Emotionele uitbarstingen
- Onverklaarbare lichamelijke klachten
- Mentale klachten als somberheid, gevoel het alleen te moeten doen enz.
Je komt in een overlevingsstand terecht. Vanuit daar blijf je alles doen wat je ‘moet’ doen, op je werk, je gezin, sporten en in je sociale leven. Maar je pleegt continue roofbouw op je lichaam, je put jezelf uit. Totdat je echt niet meer kan, letterlijk en dan raak je uit de roulatie.
Welke fases doorloop je?
Vermoeid→ Chronische stress→ Overspannen→ Burn-out
- Vermoeid: Hier heb je moeite met opstaan, tank niet goed bij in weekenden of vakantie, plof je ’s avonds neer op de bank en heb je minder zin in leuke activiteiten. Je bent sneller geïrriteerd en kijkt eerder tegen dingen op.
- Chronische stress: Hier heb je last van verhoogde spierspanning, verhoogde ademhaling wat klachten kan geven als zere nek, schouders, hoofdpijn, duizeligheid, hartkloppingen, zere spieren enz. Het slaappatroon is slechter, je hebt geen energie. Je voelt je continue opgejaagd, je hebt een kort lontje, je ziet op tegen alle activiteiten (zelfs leuke). Je piekert veel, kunt dingen slecht loslaten en kan je somber voelen. Je ervaart innerlijke onrust en pleegt roofbouw op je lichaam.
- Overspannen
- Burn-out
Fase 3 en 4 beschrijf ik niet in deze blog omdat het hier over chronische stressklachten gaat. Het is echter goed om je bewust te zijn dat die fases wel volgen op de chronische stressfase als er niets gedaan wordt!
Wat kan je doen bij chronische stress?
- Bewustwording en eerlijk zijn tegen jezelf (erkennen dat je in deze situatie zit) Vanuit deze erkenning kun jij een stappenplan voor jezelf maken.
- Inzichtelijk maken waarin de chronische stress zit. En dat is lang niet altijd makkelijk.
- Dan is het weten wat jouw grenzen en verlangens zijn cruciaal. Alleen als je die weet kan je vanuit daar rust gaan creëren voor jezelf.
- Met deze informatie kan je alleen een blijvende verandering maken vanuit verbinding met je lichaam en je gevoel. Een verandering maken vanuit je hoofd is onmogelijk omdat daar altijd die stemmen zitten die jou van de weg naar herstel af houden. Als je vanuit verbinding met jezelf voelt wat jouw grenzen zijn, wat goed is voor jou geeft dat jou de innerlijke motivatie en kracht om een daadwerkelijke verandering in gang te zetten. Daarnaast voel je vanuit die verbinding welke signalen jouw lichaam afgeeft wanneer je over een grens gaat.
- Bij chronische stress is het ook noodzakelijk om je overbelaste zenuwstelsel te kalmeren door middel van ontspanningsoefeningen, yoga nidra, ademhalingsoefeningen. Dit levert, goed uitgevoerd, zoveel op. Van een opgejaagd en uitgeput gevoel naar innerlijke rust en energie. Je weerbaarheid en veerkracht worden groter, het zelfvertrouwen stijgt, je kan weer genieten. Leven in plaats van overleven.
Let op er is een groot verschil tussen actieve en passieve ontspanning; Tv kijken, op je mobiel kijken, intensief sporten etc zijn geen ontspannings-, rust en herstelmomenten!
Langzaam wandelen, op de bank zitten en naar buiten kijken, yoga nidra, bodyscan, een ademhalingsoefening enz dat zijn echte rust en herstelmomenten!
Doe je niets met jouw klachten omdat je er (volgens jouw hoofd) geen tijd voor hebt, dan verandert er ook niets. Sterker nog dan steven je af op een brun-out.
Wanneer je via lichaamgericht werk en ontspanningsmomenten, met jouw chronische stressklachten bezig gaat zul je snel gaan voelen wat dit voor jou kan betekenen. Doordat je snel gaat voelen wat het voor jou kan doen ben je ook in staat om er verder mee te gaan en het te integreren in je dagelijks leven. Het voelt niet als moeten maar als persoonlijke ontwikkeling, je gaat je goed voelen, innerlijke rust ervaren en je krijgt eigenaarschap over jouw leven.
Vanuit ontspanning, in verbinding met jezelf, binnen jouw grenzen ben je in staat goed voor jezelf te zorgen maar ook voor anderen. Het is niet alleen winst voor je jezelf maar ook voor je dierbaren om je heen.